Niets is zo zinnig als stoppen met roken. De kans op hart- en vaatziekten daalt met 50%. Ik ben dan ook super gemotiveerd om mensen persoonlijk te begeleiden bij het stoppen met roken.

Twee jaar geleden kwam een meneer binnen die blijkbaar dacht dat hij na het eerste gesprek gelijk zou stoppen. Hij rookte 30 sigaretten per dag. Toen vroeg ik: “Heb je al een idee wanneer je zou willen stoppen?” Ik vraag altijd naar de stopdatum. Sommige mensen zeggen dan dat ze bijvoorbeeld op of na hun verjaardag willen stoppen. Deze meneer zei: “Ja, vandaag!” Ik zei: “Oké, wacht even”, want ik wil weten hoe ze zich gaan voorbereiden en of ze medicijnen of hulpmiddelen willen gebruiken. Maar hij was er al helemaal klaar voor en gooide zijn pakje sigaretten bij mij in de prullenbak. In het gesprek gaf hij aan dat hij met behulp van pleisters wilde stoppen. Dit heb ik geregeld via apotheekzorg, begeleiding en hulpmiddelen wordt 1 jaar vergoed. Omdat mijn bestelling een week later zou komen heeft hij voor die eerste week zelf pleisters gekocht bij de drogist. Een week later kwam hij terug, had intussen de bestelde pleisters ontvangen, en was gestopt met roken.

Timing en intrinsieke motivatie
Timing en intrinsieke motivatie zijn erg belangrijk bij het stoppen met roken. Je kan van tevoren niet altijd zien of de timing goed is. Dit probeer ik altijd uit te vinden in het eerste gesprek. Dat hangt af van de motivatie, van de rookgeschiedenis. Zijn ze al vaker gestopt? Wat voor ervaring hebben ze? En hoe zit het met het vertrouwen, kunnen ze zich voorstellen hoe het is om gestopt te zijn?

Er zijn bijvoorbeeld mensen die denken heel gemotiveerd te zijn omdat ze ziek zijn. Dat is geen intrinsieke motivatie maar extrinsiek omdat ze het horen van de dokter. Natuurlijk is het wel een goede motivatie, maar het komt nog niet uit hunzelf. Vaak gaat het dan ook niet lukken. Meestal help ik mensen pas als ze dat echt zelf willen. Als ze niet willen stoppen probeer ik een motivatie te vinden. Maar soms zeg ik: “Dit is nog niet het goede moment om te stoppen met roken. Het zou jammer zijn als het mislukt.”

De kunst bij het begeleiden bij stoppen met roken is het denken op maat. Kruip in de huid van degene die voor je zit. Wie is hij? Wat denkt ie? Wat heeft hij meegemaakt? Wat gaat er in hem om? Stel zoveel mogelijk open vragen om zoveel mogelijk te weten te komen. Daarnaast geef ik veel informatie en leg ik uit wat roken doet met iemand. Wat er allemaal in een sigaret zit. Wat stoppen met roken betekent. Wat er op je pad komt zodat je echt een goede keuze kunt maken of de tijd rijp is. Ik kijk of ik de balans van wel en niet willen stoppen kan verstoren, waardoor iemand juist wel wil stoppen.

Ik heb weleens tegen een mevrouw gezegd dat roken ook slecht is voor het klimaat. Je blaast fijnstof en stikstof uit en peuken zijn schadelijk voor het milieu. Als alle rokers in de hele wereld zouden stoppen, zouden we veel minder stikstofproblemen hebben. Die mevrouw zei: “Daar heb ik nooit bij nagedacht, daar wil ik niet aan meedoen”.

Een andere keer zei ik tegen iemand: “Als je stopt met roken, gebeurt er helemaal niks”. Mensen denken altijd dat het iets enorms is, iets engs en heel moeilijks. Van stoppen word je niet ziek, je hebt er hooguit wat ongemakken van. Je haakt bij iemand aan, je geeft het vertrouwen en je zegt dat je er bent om te helpen.

Welke knelpunten heb jij ervaren als praktijkondersteuner?
Mensen zeggen vaak: “Kunnen we het rustig afbouwen?” Dat kan wel, maar dat is de verslaving die dat aan jou opdraagt, die nog de baas is. Je moet ervoor zorgen dat jij de baas wordt. Oude gewoontes, verslavingsgewoontes, blijven hardnekkig aan je trekken. Dat moet ik echt uitleggen, dat is het allermoeilijkst. Verslaving is veel sterker dan mensen denken. Die verslaving zit zo diep in hen geworteld, die bepaalt alles maar dat kan je omdraaien. Dat kan je opzij zetten, jij bent niet die verslaving.
Ik probeer mensen naar een gezonde leefstijl te begeleiden. Je kan meer gaan bewegen, minder alcohol gaan drinken, afvallen, maar niets is zo effectief als stoppen met roken. De kans op hart- en vaatziekten daalt met 50% als je stopt met roken. En verlaagt ook de kans op kanker en op andere dingen.

Welke knelpunten ervaart de patiënt bij het stoppen met roken?
De motivatie, maar ook de omgeving. Als mensen uit een omgeving komen waar iedereen rookt, dan is dat een enorm moeilijke factor. Daarom is het zo belangrijk dat we blijven vechten dat roken steeds minder normaal wordt maar meer een uitzondering is. Sigaretten worden steeds duurder en je mag niet meer binnen roken, dat helpt mensen ook.

Ook de hardnekkigheid van de oude gewoonte. Die sigaret is al heel lang je beste vriend, vaak al vanaf de puberteit. Hij is er als je verdrietig bent, als je moe bent, als je honger hebt, gaat mee naar een feestje en op vakantie. Die sigaret is super betrouwbaar en hij is altijd in de buurt. Probeer die vriendschap, die soms al 30 jaar duurt, maar eens te verbreken. Dat is een hele moeilijke opgave.

En als je dan toch de vriendschap verbreekt, zegt je beste vriend, de sigaret: “Ik wil met je praten. Ik ben toch je beste vriend. Ik wil wel met jou verder. We hebben het al 30 jaar leuk samen. Hoe kan dat nou?” Dan zeg je dat hij moet wegblijven en je doet de deur op slot. Maar je beste vriend blijft aanbellen. Als je dan toch een keertje opendoet, en dat gebeurt heel vaak, dan zit hij voor je het weet weer bij je op de bank. Dan denk je: “Nee, dat wil ik niet en doet de deur weer dicht.” Je vriend verandert in een stalker, die maar blijft aanbellen en zeuren en altijd op een zwak moment, want zo goed kent hij jou.

Met dit voorbeeld probeer ik uit te leggen dat de enige manier is, radicaal de deur op slot en nooit meer opendoen. Nooit meer een sigaret roken, totaal afscheid nemen, dan druipt je beste vriend – de sigaret – uiteindelijk wel af. Dat is ontzettend moeilijk. Ik heb iemand gehad, die 2 dagen gehuild heeft van verdriet, van het afscheid nemen en als ontwenningsverschijnsel. Er komen heel veel emoties bij kijken. Ik had ook iemand die zijn laatste sigarettenpeuk op papier heeft geplakt en ‘RIP’ met de stopdatum erboven heeft geschreven en aan de muur heeft gehangen, als een reminder.

Stoppen is eigenlijk niet het moeilijkste, doorzetten is het moeilijkste. Ik laat ook zien dat het een heel proces is met ups en downs maar uiteindelijk wordt het steeds beter. Ik geef ook handvaten om beter hun gedrag te begrijpen, zodat ze kunnen ingrijpen als er iets gebeurt. En hoe ze dan hun gedrag en/of gedachten kunnen veranderen en daarmee oefenen. Wat kan er gebeuren waardoor je weer gaat roken? Probeer dat maar eens voor te stellen. Wat kan je dan doen? Hoe kan je het anders doen dan vroeger? Dat maakt dan dat mensen hopelijk uiteindelijk genoeg handvaten hebben om nooit meer te gaan roken.
Is ondersteuning van andere zorgverleners nodig? Zo ja, welke en wat is hun rol?

Als mensen medicijnen willen als hulpmiddel, dan gaat het altijd via de huisarts die dat ook moet goedkeuren. Verder begeleidt ik wel eens mensen die ook bij een psychiater of afkickcentrum onder behandeling zijn. Dan zoek ik daar contact mee om te kijken of deze mensen daar op dezelfde manier begeleid worden. Maar over algemeen doe ik het liefst gewoon zelf.

Welke adviezen heb je voor collega’s die patiënten willen motiveren of begeleiden bij het stoppen met roken?
Geef voldoende informatie (op maat) en probeer dit te visualiseren. Maar degene die voor je zit bepaalt hoe hij gaat stoppen en hoe het proces gaat zijn. Alle beslissingen liggen bij hem. Jij zegt niet hoe het moet en bepaalt niet de stopdatum. Het is voor hulpverleners soms moeilijk om achterover te leunen, alleen maar vragen te stellen en de patiënt te laten beslissen. Denk mee, dat is de enige manier die werkt.
Praat in het eerste gesprek over de stopdatum. Ze hoeven niet gelijk te stoppen of een stopdatum te zeggen. Dat kan je ook als huiswerk meegeven om over na te denken. Als je dat niet doet, dan blijven ze dat uitstellen.

De gedachtes en motivatie van stoppers – samen – verwoorden in korte positieve krachtige zinnen. “Ik hoef niet meer te roken” in plaats van “Ik moet stoppen met roken”. Of “Ik bén rookvrij!” in plaats van “Ik hoop dat ik rookvrij ben.” Dat voelt anders. Ik laat ze ook hun negatieve gedachtes opschrijven en dan gaan we kijken hoe we dat kunnen veranderen. Bijvoorbeeld: “Ik kan het niet” aanpassen in “Ik kán het. Ik gá het doen. Ik voel me véél beter. Ik heb méér lucht. Ik spaar €10 per dag. Ik heb 50% minder kans op hart- en vaatziekten. Ik ben volgende week rookvrij”. Ik probeer ze mee te nemen naar een positieve rookvrije nieuwe wereld door positieve gedachtes.

Veel collega’s denken dat het allemaal zo’n gedoe is met de stoppers. Het is ook best moeilijk, maar ik zie mijn werk als een puzzel waardoor ik gemotiveerd blijf. Die 50% risicoreductie voor hart- en vaatziekten is ook een motivatie. Dat is de moeite waard. En ik geloof er gewoon echt in!

Over mij
Ik heb een redelijk hoog percentage (50%) van mensen bij wie het lukt om te stoppen. Ik heb niet iedereen na een jaar gebeld, dus ik weet niet zeker of ze ook na dat jaar nog steeds gestopt zijn, dat is een belangrijk eindpunt. Als iemand minimaal een maand gestopt is, is dat al goed begin. Helaas kan het in het jaar daarna nog misgaan.

Ik ben praktijkondersteuner bij 3 huisartsenpraktijken in de Amsterdamse Pijp. Ik begeleid al ruim 15 jaar 1-op-1 mensen met stoppen met roken. Daarnaast ben ik sinds enkele jaren groepstrainer bij Sinefuma (‘zonder rook’ in het Latijn). Daar begeleid ik groepen (8-16 mensen) gedurende 8 weken. Ze stoppen samen bij de derde bijeenkomst en we zien elkaar dan nog een maand. Dit is ontzettend leuk om te doen.
Wil je meer informatie of heb je vragen, stuur mij een mail: Chris.kuiper@ziggo.nl

Dit interview is afgenomen op 25 september 2023